19 Νοε2013
Γ΄ ΙΕΡΑΤΙΚΗ ΣΥΝΑΞΗ μέ θέμα «Ἡ Ἐξομολόγηση»
Γ΄ Ι Ε Ρ Α Τ Ι Κ Η Σ Υ Ν Α Ξ Η
μ έ θ έ μ α « Ἡ Ἐ ξ ο μ ο λ ό γ η σ η »
μ έ θ έ μ α « Ἡ Ἐ ξ ο μ ο λ ό γ η σ η »
Πραγματοποιήθηκε τήν Πέμπτη 14 Νοεμβρίου ἐ.ἔ. στό Πνευματικό Κέντρο τῆς Ἐνορίας τοῦ Ἁγίου Σώστη (λεωφ. Συγγροῦ) ἡ τρίτη Ἱερατική Σύναξη γιά τούς Κληρικούς τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Νέας Σμύρνης. Στή Σύναξη αὐτή ὁμιλητής ἦταν ὁ Αἰδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος π. Θεόδωρος Γεωργίου, Προϊστάμενος τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίας Βαρβάρας Ἀργυρουπόλεως. Θέμα τῆς εἰσηγήσεώς του ἦταν ἡ παρουσίαση καί ἡ ἐμβάθυνση ἀπό τελετουργικῆς πλευρᾶς στήν «Ἐξομολόγηση».
Ὁ εἰσηγητής μέ πολλή σαφήνεια καί πληρότητα ἀνέπτυξε τό «πῶς» καί τό «γιατί» τοῦ μυστηρίου τῆς μετανοίας ἤ ἱερᾶς ἐξομολογήσεως. Μεταξύ ἄλλων ἀνέφερε ὅτι ἡ «Ἀκολουθία σέ Ἐξομολογούμενον» εἶναι ἡ πλέον πολύμορφη ἀκολουθία τῆς Ἐκκλησίας, διότι ἔχει γνωρίσει πολλές μεταλλάξεις. Γιά νά φτάσει κανείς στήν Ἐξομολόγηση πρέπει ὁπωσδήποτε νά περάσει τή θύρα τῆς Μετανοίας. Ἡ μετάνοια εἶναι ἐπακόλουθο τῆς πτώσεως τοῦ ἀνθρώπου καί τῆς ἀνάγκης διαλλαγῆς καί ἀποκαταστάσεως τῆς σχέσεώς του μέ τόν Θεό. Μετανοῶ σημαίνει ἀλλάζω νοῦ, ἀλλάζω τρόπο σκέπτεσθαι, ἀλλάζω ζωή. Ὁ ἐξομολόγος χρησιμοποιεῖται ὡς ὄργανο, ὡς ὑπηρέτης τοῦ Χριστοῦ καί οἰκονόμος τῶν μυστηρίων.
Στήν ἀρχαία Ἐκκλησία ἡ ἐξομολόγηση γινόταν δημόσια στήν ἱερή σύναξη τῶν πιστῶν, ὅπου βέβαια ἦταν καί τό ἱερατεῖο καί ὁ ἐπίσκοπος, ὁ ὁποῖος ἔδινε τήν ἄφεση. «Ὅλους ὅσοι μετανοοῦν τούς συγχωρεῖ ὁ Κύριος, ἐάν μετανοήσουν εἰς ἑνότητα Θεοῦ καί εἰς συνέδριον ἐπισκόπου», λέγει χαρακτηριστικά ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος (Φιλαδ. 8,1), ἐνῶ ἡ «Διδαχή» προτρέπει: «Ἐν Ἐκκλησίᾳ ἐξομολογήσῃ τά παραπτώματά σου, καί οὐ προσελεύσῃ ἐπί προσευχῇ σου ἐν συνειδήσει πονηρᾷ, αὕτη ἐστίν ἡ ὁδός τῆς ζωῆς» (4,14).
Στό κείμενο «Ἀκολουθία καί τάξις ἐπί ἐξομολογουμένων» (PG 88, 1889-1917) περιγράφει τήν τάξη: Παίρνει ὁ ἱερεύς τόν μέλλοντα ἐξομολογήσασθαι, ψάλλει τό Τρισάγιον καί λέγονται οἱ ψαλμοί «Κύριε, μή τῷ θυμῷ σου ἐλέγξῃς με» (Ψαλμ. 6), «Πρός σέ, Κύριε, ἦρα τήν ψυχήν μου» (Ψαλμ. 24), ὁ Πεντηκοστός ψαλμός «Ἐλέησόν με, ὁ Θεός», «Μακάριοι, ὧν ἀφέθησαν αἱ ἁμαρτίαι» (Ψαλμ. 31), «Ὁ Θεός, εἰς τήν βοήθειάν μου πρόσχες» (Ψαλμ. 69), «Κύριε, εἰσάκουσον τῆς προσευχῆς μου, καί ἡ κραυγή μου» (Ψαλμ. 101), καί διάφορα τροπάρια ὅπως «Διαπλέων τό πέλαγος», «Τήν ταπεινήν μου ψυχήν ἐπίσκεψε», «Τῆ Θεοτόκῳ ἐκτενῶς προσδράμωμεν».
Ὁ ἱερέας ξεκινᾶ τήν ἐξομολόγηση, κάνει μαζί μέ τόν μετανοοῦντα μετάνοιες, ἀρχίζει τήν κατήχηση. Ὁ ἐξομολογούμενος λέγει «Ἐξομολογοῦμαί σοι, Πάτερ οὕτως, Κύριε ποιητά οὐρανοῦ καί γῆς, πάντα τά κρύφια τῆς καρδίας μου» (PG 88, 1893α), καί ὁ ἱερέας κάθε φορά λέγει «Ὁ Θεός συγχωρῆσαί σοι» καί στό τέλος «Ὁ Δεσπότης καί Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός ὁ Θεός συγχωρῆσαί σοι πάντα ὅσα κατ’ ἐνώπιον αὐτοῦ τῇ οὐθενότητί μοι ἐξήγγειλας» (1896c).
Ἀκολουθοῦν οἱ ἑπτά λυτήριες Εὐχές: «Ὁ Θεός ὁ συγχωρήσας διά Νάθαν τῷ Δαβίδ» (Α΄ Εὐχή), «Ὁ Θεός ὁ δί ἡμᾶς ἐνανθρωπήσας» (Β΄ Εὐχή), «Ὁ Θεός, ὁ Σωτήρ ἡμῶν ὁ διά τοῦ προφήτου σου Νάθαν» (Γ΄ Εὐχή), «Δέσποτα Κύριε ὁ Θεός, ὁ καλῶν δικαίους εἰς ἁγιασμόν» (Δ΄ Εὐχή), «Κύριε ὁ Θεός τῆς σωτηρίας τῶν δούλων σου» (Ε΄ Εὐχή), «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος, ἀμνέ καί Ποιμήν» (ΣΤ΄ Εὐχή), «Πάτερ Κύριε, μή παραδώῃς τόν δοῦλόν σου» (Ζ΄ Εὐχή).
Κατόπιν ὁ ἱερέας προτρέπει τόν ἐξομολογούμενο νά μήν παραμελεῖ τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ: «Μή τοίνυν δι’ ἀμελείας τῶν Θείων ἐντολῶν δευτέροις κακοῖς σεαυτόν ὑποβάλῃς». Αὐτή ἡ Ἀκολουθία ἀποδίδεται στόν ὅσιο Ἰωάννη τόν Νηστευτή (Πατριάρχη Κων/πόλεως, 582 -595), εἶναι μοναχικῆς προελεύσεως.
Τήν ἀνωτέρω Ἀκολουθία ὁ ἅγιος Συμεών Θεσ/νίκης (ΙΕ΄ αἰ.) φαίνεται ὅτι τήν γνωρίζει, προσδίδει πνευματική σημασία στή μετάνοια καί τή θεωρεῖ ὡς δεύτερο βάπτισμα. Ὡστόσο, στή Σύγχρονη πράξη παρατηροῦμε ὅτι δέν τελεῖται ἡ Ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου ἤ τοῦ Μικροῦ Εὐχολογίου.
* * *
Ἐν συνεχείᾳ ὁ ὁμιλητής π. Θεόδωρος ἀναφέρθηκε στό «Πῶς τελοῦμε τό μυστήριο τῆς ἐξομολογήσεως σήμερα». Τόνισε ὁ ἴδιος ὅτι τό μυστήριο τῆς μετανοίας-ἐξομολογήσεως δέν τό τελοῦμε πρόχειρα. Ὀφείλουμε νά διαφυλάξουμε τήν ἱερότητα τοῦ μυστηρίου. Δέν τό τελοῦμε βεβιασμένα· δέν εἶναι χῶρος γιά κουβέντα. Τό μυστήριο τῆς μετανοίας ἔχει ἐκκλησιολογική διάσταση. Εἶναι μυστήριο τῆς συμφιλιώσεως (ὄχι διευθέτηση ἐνοχῶν).Νά τελεῖται σέ καθορισμένο χρόνο. Ὁ Πνευματικός ὀφείλει νά ἔχει γνωστοποιήσει στούς πιστούς ποιές ἡμέρες ἐξομολογεῖ, σέ προκαθορισμένο χρόνο.
Ὁ χῶρος νά εἶναι καθορισμένος. Συνήθως μέσα στόν Ἱ. Ναό, σέ κάποια γωνία πρός τό τέμπλο τοῦ Ναοῦ. Γιά νά διαφυλάξουμε τήν τυχόν συναισθηματική διαταραχή τοῦ πιστοῦ, ὁ ἱερέας νά κοιτάζει πρός τό Ναό καί ὁ ἐξομολογούμενος πρός τό τέμπλο. Μποροῦμε νά τό τελοῦμε ἐπίσης μέσα στό παρεκκλήσιο ἤ ἐξομολογητήριο τοῦ Ναοῦ. Ἡ πόρτα πάντα πρέπει νά εἶναι ἀνοιχτή.
Στό μυστήριο τῆς μετανοίας χρησιμοποιοῦμε ἕνα εὐπρεπισμένο τραπέζι, ὅπου ἐπάνω του βρίσκεται ὁπωσδήποτε ἕνας μικρός Ἐσταυρωμένος καί τό Ἱερό Εὐαγγέλιο (ἤ Καινή Διαθήκη).
Γιά νά τελέσουμε τό μυστήριο τῆς μετανοίας πρέπει ὁπωσδήποτε νά φοροῦμε τό ἐξώρασο καί τό ἐπιτραχήλιο καί ξεκινοῦμε μέ τήν Ἀκολουθία τῆς ἐξομολογήσεως. Βάζουμε «Εὐλογητός», λέμε τό «Βασιλεῦ οὐράνιε», τό «Τρισάγιο», τίς διακονικές αἰτήσεις καί καθόμαστε. Στό τέλος διαβάζουμε τήν συγχωρητική εὐχή καί τό «Δι’ εὐχῶν».
* * *
Ἀκολούθως ὁ εἰσηγητής π. Θεόδωρος ἑστίασε τόν λόγο του στά ἑξῆς θέματα: Ὁ Ἱερεύς Ἐξομολόγος-Πνευματικός, ἡ ἐπιλογή τοῦ Πνευματικοῦ, ἡ συγχωρητική εὐχή, ἐπιτίμια, ἐξομολόγηση στά σχολεῖα, ἐξομολόγηση ἀπό τό τηλέφωνο ἤ τό διαδίκτυο κ.ἄ. Τελειώνοντας, ἔκλεισε ὁ π. Θεόδωρος μέ ἕναν λόγο τοῦ Ἁγίου Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου, ὁ ὁποῖος ἀπευθυνόμενος στούς πνευματικούς πατέρες, γράφει: «Πρέπει, ὦ πατήρ πνευματικέ, πρῶτον νά γένης μαθητής τοῦ Χριστοῦ καί νά διδαχθῆς καλά τάς ἐντολάς Του καί τά μυστήρια, καί τοιουτοτρόπως νά ἐπιχειρίζεσαι νά διδάσκης ἄλλους. Πρέπει πρῶτον νά ὑποταχθῆς καί νά ἀκολουθήσης εἰς πνευματικόν πατέρα, ὁπού νά σέ ὁδηγῆ τήν στράταν ὁπού πηγαίνει εἰς τόν Χριστόν, καί νά φθάσης τόν Χριστόν, ἤ νά εἴπω καλλίτερα νά σέ εὕρη ὁ Χριστός, καί νά σημαδεύσης τούς τρόπους καί τά σημεῖα τῆς στράτας ὁπού σέ πηγαίνει ἐκεῖ, καί νά ἰδῆς τόν Χριστόν μέ τήν Χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, χωρίς νά πλανεθῆς, καί τότε νά ὁδηγῆς καί ἄλλους εἰς τόν Χριστόν. Πρέπει νά φωτισθῆς πρῶτον ἀπό τό ἀληθινόν φῶς, καί μετά ταῦτα νά φέρης καί ἄλλους εἰς αὐτό τό φῶς. Πρέπει νά ἐλευθερωθῆς πρώτον σύ, καί ἔτσι νά ἐπιχειρίζεσαι διά νά ἐλευθερώσης ἄλλους» (Ὁσίου Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου, Τά Εὑρισκόμενα, Θεσσαλονίκη 1967, σ. 499).
* * *
Στό τέλος ἔγιναν τοποθετήσεις καί τέθηκαν ἐρωτήματα ἀπό τούς συμμετέχοντες ἱερεῖς. Ἡ Ἱερατική Σύναξη ἔκλεισε μέ σύντομο λόγο τοῦ Σεβασμιωτάτου Ποιμενάρχου μας κ. Συμεών.